Kripto Para, Suç ve Ceza

Kripto para yatırım aracı olarak popüler ancak kripto para ile ilgili yasal düzenlemeleri ne kadar biliyoruz? Eğitmenimiz Dr. Neşe Varna Uğurkan yasal düzenlemeleri anlatıyor.

Kripto para uzun bir süredir gündemi meşgul ediyor. Neredeyse bütün medya kanallarında ve özellikle internette kripto paraların reklamlarıyla karşılaşıyoruz. Kripto para yatırım aracı olarak çok popüler ancak yasal zeminde yerinin ne olduğu çok araştırılmıyor. Bu haftaki yazımızda eğitmenimiz Dr. Neşe Varna Uğurkan kripto para nedir ve kripto para ile ilgili yasal düzenlemeleri anlatıyor.

Kripto Para Nedir?

Para, emtiaya dayalı para olarak ortaya çıktı ve teknolojik gelişmelerle birlikte elektronik ödeme yaygınlaştı. Elektronik paradan sonra sanal para hayatımıza girdi. Sanal para, dijital bir temsili ifade eden, merkezi bir geliştiriciye sahip olmayan tarafların bunları kullanmayı kabul ettiği müddetçe kullanılabilen ve elektronik olarak elde edilebilir, saklanabilir, erişilebilir ve işlem yapılabilir nitelikle olan değerlerdir. Kripto para ise sanal paranın bir alt kategorisidir. Daha sonra, sanal para kavramı yerine sanal varlık kavramı ortaya çıktı. Kripto para yerini kripto varlık terimine bıraktı.

Kripto Para Yasal Düzenleme

Kripto varlık, 16 Nisan 2021 tarihinde 31456 sayılı Resmî Gazete’de Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası tarafından yayımlanan ‘Ödemelerde Kripto Varlıkların Kullanılmamasına Dair’ yönetmelikte, ‘Dağıtık defter teknolojisi veya benzer bir teknoloji kullanılarak sanal olarak oluşturulup dijital ağlar üzerinden dağıtımı yapılan, ancak itibari para, kaydi para, elektronik para, ödeme aracı, menkul kıymet veya diğer sermaye piyasası aracı olarak nitelendirilmeyen gayri maddi varlıklar’ olarak tanımlanmıştır. Kripto varlık hizmet sağlayıcılar ise söz konusu kripto varlıkların alım satımlarına elektronik işlem platformları üzerinden aracılık etmekte olanlardır. 

Kripto Para ve Kara Para/Suç Gelirlerinin Aklanması

Suç gelirlerinin aklanmasına yani kara para aklamaya ilişkin risk nedeniyle kripto paraların ödemede kullanılması yasaklanmıştır. Suç gelirlerinin aklanması riskini anlamak için kripto varlıklara suç penceresinden bir bakalım:

Kripto varlıklar sanal ortamda nakit para işlevi gördüğünden, para ile suçun kesiştiği her alanda kullanılabilmektedir. Kripto paralar, doğrudan suça konu edilebileceği gibi suç işlenmesinde veya suç faillerinin kimliğinin gizlenmesinde bir araç olarak da kullanılabilmektedir. Bu varlıklar ile hırsızlık, dolandırıcılık, uyuşturucu ticareti, silah ticareti, suçtan kaynaklanan malvarlığı değerlerinin aklanması, terörizmin finansmanı gibi birçok suç işlenebilmektedir. 

2020 yılında Adalet Bakanlığı; örgütlerin terörü finanse etmek için düzenledikleri kampanyalarda kripto varlık talep ettiklerini belirterek, yaptığı müdehalelerle terörizmin finansmanı bağlamında 2 milyonun ele geçirildiğini duyurmuştur. 

Suçtan Kaynaklanan Malvarlığı Değerlerini Aklama Suçu

Hukuka uygun faaliyetlerden elde edilen gelirlerle, suçtan elde edilen gelirler farklıdır. Şöyle ki, suç gelirlerinin büyük miktarlara ulaştığı hallerde kısa vadede harcanabilecek bir nakit söz konusu değildir. Suçtan elde edilen gelirlerin yasal sisteme dahil edilmesine imkân sağlayacak bazı işlemlerin yapılması gereklidir. Her yerde ve herkese anında ödeme imka^nı sunan, merkezi olmayan, belirli bir seviyede gizlilik ve anonimlik sağlayan kripto paralar ile kara para aklama suçunu işlemek hem daha kolay hem de daha caziptir. 

Suçtan kaynaklanan malvarlığı değerlerinin aklanması, yerleştirme, ayrıştırma ve bütünleştirme olarak nitelendirilen üç aşamada gerçekleşmektedir. Kripto varlıklarda ise bu üç aşamanın takip edilmesine ihtiyaç duyulmamaktadır. Kaydi paraya çevrilmesi gereken bir değer bulunmadığı gibi, merkezi yapı olmaması ve anonimlik nedeniyle kaynağının izinin sürülmesi de mümkün değildir. Aklama sürecinde kullanılan parçalama yöntemlerine kripto paraların aklanmasında da başvurulmaktadır. Örneğin, yüksek meblağlı Bitcoin’ler, aynı kişiye ait birden çok hesap açılarak bölünmekte ya da saklanabilmektedir. Ayrıca özel bir uygulama ile elde edilen değerin takibi de zorlaştırılabilmektedir Kripto varlıklar, suçtan elde edilen malvarlığı değerlerinin kökenini gizlemek için kullanılmaktadır. Örneğin, Bitcoin aklanmasında çeşitli hizmetler ve kanallar kullanılarak kaynak ve işlem yapan kişinin kimliği tamamen gizlenmeye çalışılmaktadır.

Türk hukukunda da suçtan elde edilen malvarlığı değerlerinin aklanması ve terörizmin finansmanına ilişkin hükümlerin uygulama alanı bulabilmesi için benzer düzenlemelerin yapılması ihtiyacı ortaya çıkmıştır. Bu ihtiyacı gidermek amacıyla 1 Mayıs 2021 tarihinde 31417 sayılı Resmî Gazete’de, Suç Gelirlerinin Aklanmasının ve Terörün Finansmanının Önlenmesine Dair Tedbirler Hakkında Yönetmelikte Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik yayımlanmıştır. Bu yönetmelikle yükümlüler kapsamına kripto varlık hizmet sağlayıcıları ve tasarruf finansman şirketleri dahil edilmiştir. Dokümanda suç gelirlerinin aklanmasının ve terörizmin finansmana dair detaylı tanım, yaptırım ve cezalara yer verilirken aracıların yükümlülükleri şöyle tanımlanıyor: Müşterinin tanınması, şüpheli işlem bildirimi, bilgi ve belge verme, devamlı bilgi verme ile muhafaza ve ibraz.

Aracıların yükümlülükleri birkaç başlık olarak gözükse de konu oldukça detaylı bir kontrol altyapısı gerektiriyor. Bu nedenle, MASAK mevzuatını tek tek incelemek, yorumlamak ve olası cezai yaptırımlara maruz kalmamak açısından oldukça önemli. Siz de kripto varlık hizmet sağlayıcı bir aracı iseniz ya da bu alanla ilgili danışmanlık hizmeti veriyorsanız, eğitimimize kaydolun. Eğitim, MASAK mevzuatı çerçevesinde, aracılar, kripto varlık hizmet sağlayıcıları bu yükümlülükleri yerine getirebileceği sistemi nasıl kurabilir, yurt içi ve yurtdışı uygulamaları nelerdir, checklistler ve süreç haritaları nasıl hazırlanır başlıklarında pratiğe yönelik olacaktır. 

Cezai müeyyideye bir de gözle bakın, bilgi ve deneyimimizi sizlere aktarmak için sabırsızlanıyoruz:

Yapılan yükümlülük denetimleri sonucunda, 5549 sayılı Kanunun 13’üncü maddesinin birinci fıkrasına göre; müşterinin tanınması yükümlülüğü, devamlı bilgi verme yükümlülüğü ve şüpheli işlem bildirimi yükümlülüğünün ihlallerinin tespiti halinde, MASAK tarafından Kanunda belirtilen miktarlarda ve işlem başına idari para cezası verilir.

'MASAK Kara Para Aklama Yükümlüklerimizi Biliyor muyuz?' eğitimimizi incelemek ve kayıt olmak için tıklayın.